Kraliçe II. Elizabeth‘in 8 Eylül’deki vefatının akabinde, Güney Afrika, Britanya kraliyet ailesine dünyanın bilinen en biçimli elmasını iade etmesi davetinde bulundu.
Hem Afrika’nın Büyük Yıldızı hem de Cullinan I olarak bilinen elmas, 1905 yılında Güney Afrika’da çıkarılan ve Güney Afrika’nın sömürge yetkilileri tarafından İngiliz kraliyet ailesine teslim edilen daha büyük bir mücevherden kesildi. Elmas şu anda Kraliçe’ye ilişkin bir kraliyet asasına monte edilmiş halde duruyor.
Kraliçe’nin vefatından bu yana Büyük Afrika Yıldızı ve öbür elmasların iadesine yönelik talepler ve ülkelerine geri gönderilmeleri için yapılan davetler arttı. Birçok Güney Afrikalı İngiltere’nin mücevherleri almasını gayrimeşru olarak görüyor.
6 binden fazla kişi dilekçe imzaladı
Aktivist Thanduxolo Sabelo lokal medyaya verdiği demeçte, “Cullinan Elması derhal Güney Afrika’ya iade edilmelidir” dedi ve ekledi: “Ülkemizin ve başka ülkelerin madenleri, halkımızın ziyanına İngiltere’ye yarar sağlamaya devam ediyor.”
6 binden fazla kişi Büyük Afrika Yıldızı’nın iade edilmesini ve Güney Afrika’daki bir müzede sergilenmesini talep eden bir dilekçe imzaladı.
Güney Afrika parlamentosunun bir üyesi olan Vuyolwethu Zungula, ülkesini “Britanya tarafından yapılan tüm ziyanlar için tazminat talep etmeye” ve ayrıyeten “Britanya tarafından çalınan tüm altın ve elmasların iadesini istemeye” çağırdı.
‘İlk vazifesi elması geri getirmek olmalı’
Güney Afrika Devlet Lideri Cyril Ramaphosa Kraliçe’yi öven bir tweet attığında, birtakım Güney Afrikalılar Büyük Yıldız elmasının iadesi konusunda şikâyette bulunmak üzere bu paylaşıma akın etti.
Bir Güney Afrikalı, “Ona Güney Afrika elmasını ne vakit geri getireceğini sordunuz mu?” diye yazarken, bir diğer vatandaş da Kral III. Charles‘ın tahta çıkışına reaksiyon olarak, “İlk vazifesi Güney Afrika’nın elmasını geri getirmek olmalı!” diye yazdı.
Elmasın yolculuğu
İngiliz kraliyet ailesinin kraliyet koleksiyonunu denetleyen Royal Collection Trust’a nazaran, Cullinan elması, Güney Afrika’nın eski Transvaal eyaletindeki özel bir madende keşfedilmesinden iki yıl sonra, 1907 yılında devrin hükümdarı Kral VII. Edward’a sunuldu ve 1908 yılında yarılması için Amsterdam’daki Asscher’e gönderildi.
Kraliyet Asscher, doğal haliyle yaklaşık 3 bin 106 karat tartısında olan özgün elmasın “bir insan kalbi büyüklüğünde” olduğunu söylüyor.
İngiliz monarşisinin kıymetli taş üzerindeki hak argümanını destekleyen Royal Asscher, mücevherin Güney Afrika’nın Transvaal hükümeti -İngiliz idaresi tarafından yönetiliyordu- tarafından satın alındığını ve Kral VII. Edward’a doğum günü armağanı olarak sunulduğunu açıklıyor.
‘Çalıntı bir elmas almak, alanı paka çıkarmaz’
Güney Afrika Üniversitesi’nden Afrika siyaseti profesörü Everisto Benyera ise bu anlatıyı redederek, CNN‘e verdiği demeçte, “Sömürgecilik süreçleri gayri legal ve ahlak dışıdır” dedi.
Benyera, “Bizim anlatımız, tüm Transvaal ve Güney Afrika Birliği hükümetlerinin ve bunlara eşlik eden madencilik sendikalarının yasadışı olduğu istikametindedir. Çalıntı bir elması almak, alan kişiyi paka çıkarmaz. Büyük Yıldız bir kanlı elmastır… Özel (madencilik) şirketi, Transvaal hükümeti ve Britanya İmparatorluğu daha geniş bir sömürgecilik ağının kesimiydi.” sözlerini kullandı.
Royal Asscher’a nazaran Cullinan elması dokuz büyük taş ve 96 küçük modül halinde kesildi. Taşların en büyüğü Kral VII. Edward tarafından Afrika’nın Büyük Yıldızı olarak isimlendirildi, ikinci en büyük kesme taşa da Afrika’nın Küçük Yıldızı ismi verildi.
Büyük elmas Hükümdarın Haçlı Asasına, ikinci taş ise İmparatorluk Tacına yerleştirildi. Kraliçe II. Elizabeth birçok portrede bu elmasları takarken görüldü.
‘Yarım yüzyıldan fazla bu elmaslarla gösteriş yaptı’
Güney Afrikalı muhalif bir siyasi parti olan Ekonomik Özgürlük Savaşçıları’nın (EFF) ulusal sözcüsü Leigh-Ann Mathys CNN’e yaptığı açıklamada, “Merhum İngiltere Kraliçesi yarım yüzyıldan fazla bir müddettir bu (elmaslarla) gösteriş yapıyordu” dedi.
Mathys, İngiliz sömürge güçlerini yerli halka ilişkin toprakları çalmak ve madenlere el koymakla suçlayarak,
“Bizim davetimiz, Afrika’nın Büyük Yıldızı’nın çalınmasının da bir kesimi olduğu tüm sömürgeci hırsızlıklar için geri dönüş davetidir. Elmasın iadesi için davette bulunmuyoruz zira bu, İngiliz kraliyet ailesinin elması ödünç aldığı legal bir mutabakat olduğu manasına geliyor. Halbuki elmas, büsbütün bu ülkede ve öbür yerlerde yerlileri boğan sömürgeci baskıların bir sonucu olarak onların elinde bulunuyor” sözlerini kullandı.
İngiltere’deki müze 72 nesneyi iade etmeyi kabul etti
Afrika ülkeleri sömürgeciler tarafından yağmalanan kültürel yapıtları geri almak için çaba ediyor. Geçtiğimiz ay Londra’daki bir müze, 1897’deki bir İngiliz askeri operasyonu sırasında Nijerya’nın güneyindeki Benin Krallığı’ndan yağmalanan 72 nesneyi iade etmeyi kabul etti.
halktv.com.tr // Dış Haberler